Σκολίωση και ο ρόλος της άσκησης στην πρόληψη και αντιμετώπιση της.

Υπάρχουν δύο κύριες κατηγορίες σκολίωσης, η κατασκευαστική και η λειτουργική σκολίωση. Η κατασκευαστική σκολίωση αποτελεί μη αναστρέψιμη μορφή και προκαλείται από:

Νευρομυϊκές διαταραχές (π.χ. εγκεφαλική παράλυση, κακώσεις σπονδυλικής στήλης, εκφυλιστικά νευρολογικά σύνδρομα ή μυασθένειες),
Παθήσεις των οστών (ατελής σπόνδυλος, κατάγματα, ραχίτιδα) και
Ιδιοπαθείς διαταραχές των οποίων η αιτιολογία παραμένει άγνωστη.

Η ιδιοπαθής σκολίωση μπορεί να είναι νηπιακή (3 – 10 χρόνια, συχνότερη στα αγόρια), εφηβική (10 χρόνια – μέχρι τη σκελετική ωρίμανση, συχνότερη δε στα κορίτσια) και των ενηλίκων. Η λειτουργική σκολίωση αποτελεί αναστρέψιμη μορφή σκολίωσης. Αιτίες της εμφάνισής της αποτελούν η ανισοσκελία, η αναλγική στάση σώματος (στάση ανακούφισης λόγω ύπαρξης μυοσκελετικού πόνου) και ασύμμετρη εικόνα του σώματος λόγω κακής στάσης.

Το σύνδρομο μπορεί να συνδράμει τελείως ασυμπτωματικά και για μεγάλο χρονικό διάστημα, ωστόσο μπορεί να συνυπάρχει με πόνο στη θωρακική ή κατώτερη οσφυϊκή μοίρα (ως αποτέλεσμα δευτεροπαθών εκφυλιστικών αλλοιώσεων στις σπονδυλικές αρθρώσεις), κόπωση μετά από πολύωρο κάθισμα ή υιοθέτηση συγκεκριμένης στάσης, καρδιοαναπνευστική δυσχέρεια, ασυμμετρία στην εικόνα του σώματος (εμφανισιακά προβλήματα όπως άνισο ύψος ώμων), απώλεια της ισορροπίας στην όρθια θέση. Η σκολίωση είναι πιο συχνή στα τέλη της παιδικής ηλικίας και τα πρώτα χρόνια της εφηβείας, όταν τα παιδιά μεγαλώνουν γρήγορα. Οι έρευνες δείχνουν ότι τα κορίτσια είναι πιο πιθανό να πάσχουν σε σχέση με τα αγόρια.

Η αντιμετώπιση της σκολίωσης εξαρτάται από το αίτιο εμφάνισής της, την ηλικία του ασθενή (αναπτυσσόμενος σκελετός ή ενήλικας) και τα μέγεθος της απόκλισης της σπονδυλικής στήλης. Δεν επιδεινώνονται όλες οι παραμορφώσεις, αλλά φρόνιμο είναι να επανεξετάζονται οι ασθενείς σε τακτά χρονικά διαστήματα. Σε νεαρά άτομα ο θεράποντας ιατρός μπορεί να συστήσει την εφαρμογή κηδεμόνα. Η χειρουργική αντιμετώπιση απαιτείται σε σοβαρές και επιδεινούμενες παραμορφώσεις. Ο ρόλος της φυσικοθεραπείας παραμένει ενεργός τόσο στον έλεγχο του πόνου, όσο και στη διατήρηση της καλής λειτουργίας του μυϊκού συστήματος, την εκπαίδευση της σωστής στάσης του σώματος και τη διατήρηση της καλής αναπνευστικής λειτουργίας. Η υδροθεραπεία προσφέρει επίσης τη δυνατότητα εξάσκησης του ασθενή μέσα στο νερό με όλα τα οφέλη της άνωσης, της θερμοκρασίας και της άσκησης μέσω του παιχνιδιού. Η έγκαιρη πρόληψη της επιδείνωσης της σκολίωσης περιλαμβάνει τον τακτικό ακτινολογικό έλεγχο ατόμων σχολικής ηλικίας.

Η σκολίωση συνήθως γίνεται αντιληπτή από τους γονείς του παιδιού, από την παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης και αν παρατηρήσουν ότι:

Υπάρχει προβολή της μιας πλευράς της ωμοπλάτης πιο ψηλά από την άλλη.
Με προσεκτική παρατήρηση του εφήβου σε όρθια θέση, όπου μπορεί να φαίνεται ο ένας ώμος πιο ψηλά από τον άλλο.
Το ένα ισχίο μπορεί να φαίνεται πιο ψηλό από το άλλο, δίνοντας την εντύπωση ότι το ένα πόδι είναι πιο μακρύ από το άλλο.
Επίσης μπορεί τα ρούχα να φαίνεται ότι δεν «πέφτουν» σωστά στο σώμα. (Κίτσιος Α. 1999).
Διαγνωστικά τεστ μπορούν να πραγματοποιηθούν χωρίς ειδικές γνώσεις και να δώσουν μια πρώτη εικόνα (εικ.1α):

Adam’s test. Σώμα σε όρθια θέση, τα πόδια στο ίδιο επίπεδο παράλληλα και ανοιχτά στο ύψος των ωμών. Σε αυτή τη θέση σκύβουμε κάμψη εμπρός, μέχρι εκεί που μπορούμε ελεύθερα, χωρίς να λυγίσουμε τα γόνατα. Η παρατήρηση του ατόμου γίνεται από μπροστά κοιτάζοντας στο ίδιο επίπεδο τη σπονδυλική στήλη και τις πλευρές. Σε περίπτωση ιδιοπαθούς σκολίωσης, οι πλευρές και τα σώματα των σπονδύλων δημιουργούν ένα τόξο ορατό πιο ψηλά συγκριτικά από την άλλη πλευρά της σκολίωσης. Σε περίπτωση λειτουργικής σκολίωσης, η όποια παρέκκλιση έχει παρατηρηθεί στην όρθια θέση χάνεται (εικ.1β).

Εικ.1α: Σημάδια σκολίωσης Εικ.1β: Adam’s Test

Ο ρόλος της άσκησης στην πρόληψη και αντιμετώπιση της σκολίωσης

Ένας σημαντικός τρόπος αντιμετώπισής της σκολίωσης είναι η άσκηση, η οποία μειώνει τον πόνο, αυξάνει τη μυϊκή δύναμη του κορμού του ατόμου και βοηθά τη σπονδυλική στήλη να γίνει πιο εύκαμπτη. Περαιτέρω, προτείνονται ασκήσεις και δραστηριότητες, οι οποίες είναι απαραίτητες για τη βοήθεια των πασχόντων ατόμων με σκολίωση.

Για τους ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία με κηδεμόνα, όλες οι σωματικές δραστηριότητες επιτρέπονται, χωρίς όμως να φοράνε τον κηδεμόνα. Σε γενικές γραμμές, η εφηβική ιδιοπαθής σκολίωση δεν προκαλεί συμπτώματα και δεν πρέπει να περιορίζουν τους ασθενείς σε σχέση με τις σωματικές δραστηριότητες. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι θετική επίδραση έχουν οι ασκήσεις με ελαφριά αλτηράκια, αλλά και οι ασκήσεις που εκτελούνται σε παιγνιώδη μορφή, όπως ασκήσεις με μπάλα και άλματα. Πέρα από τη συνολική φυσική δραστηριότητα, που έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει το ποσοστό οστικής πυκνότητας, είναι επίσης σημαντικές και οι ασκήσεις φυσικοθεραπείας, χωρίς όμως να αντικαθιστούν τη γυμναστική. (Bareket F., 2014).

Για τους ασθενείς που έχουν ήπια σκολίωση, όλες οι δραστηριότητες μπορούν να πραγματοποιηθούν χωρίς κανένα περιορισμό ή κίνδυνο για τραυματισμό. Οι ασθενείς με μη χειρουργική θεραπεία ενθαρρύνονται να συμμετέχουν στον αθλητισμό και τη φυσική δραστηριότητα καθώς η σκολίωση δεν

αποτελεί αντένδειξη για τη συμμετοχή στα περισσότερα αθλήματα. (Green B., 2009).

Για την σκολίωση με γωνία μικρότερη από τις 40 μοίρες δεν υπάρχουν περιορισμοί στις αθλητικές δραστηριότητες. Συγκεκριμένα επιτρέπεται η συμμετοχή στον σχολικό και ψυχαγωγικό αθλητισμό με χαμηλές εντάσεις και φορώντας κηδεμόνα. Έτσι, η ιππασία, το τένις, το πινγκ- πονγκ, είναι δραστηριότητες κατάλληλες σε άτομα με σκολίωση, με ιδιαίτερη έμφαση στην ιππασία (θεραπευτική ιππασία), αφού δημιουργεί σωστή στάση του σώματος, συμμετρία και ευθυγράμμιση, στατική ισορροπία, σταθερότητα της κεφαλής, καθώς και βελτίωση της ψυχολογικής κατάστασης. Η συμμετοχή στον αγωνιστικό αθλητισμό απαγορεύεται σε άτομα με σκολίωση. Για τις καμπύλες με γωνία 50 μοιρών, συνιστώνται οι αερόβιες δραστηριότητες (π.χ. κολύμβηση, ποδηλασία, πεζοπορία) ώστε να ενισχύεται η αερόβια ικανότητα και να αυξάνεται η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου.

Ο στόχος της άσκησης

Ο στόχος της άσκησης είναι η πρόληψη της συνολικής οστικής απώλειας και η ενίσχυση της οστικής πυκνότητας.

Πιο αναλυτικά η άσκηση συμβάλει στη:

Βελτίωση της ευκαμψίας – ελαστικότητας του ατόμου, μέσω διάτασης της κοίλης πλευράς της σκολίωσης, αύξηση της μυϊκής δύναμης του κορμού καθώς και όλων των μυών, υπεύθυνων για τις στροφικές κινήσεις άνω και κάτω άκρων.
Ανακούφιση μυϊκών σπασμών και πόνων.
Έλεγχος βάρους – βελτίωση του καρδιοαναπνευστικού έργου.
Ψυχολογική στήριξη του ατόμου.

Γενικός κανόνας είναι ότι οι ασκήσεις πρέπει να γίνονται αργά, κατανοητά και με σωστές αναπνοές. Σημαντικό ρόλο στην αποκατάσταση αποτελούν οι αναπνευστικές ασκήσεις καθώς μειώνουν το αναπνευστικό έργο και ενισχύουν τους αναπνευστικούς μυς του κορμού.

Ο ρόλος της κολύμβησης στην σκολίωση

Πέρα από τις ειδικές ορθοσωμικές ασκήσεις, είναι απαραίτητη η ενδυνάμωση των αδύναμων μυών με στροφικές και συμμετρικές ασκήσεις, για να επιτευχθεί συμμετρία και ισορροπία στα δύο ημιμόρια. Το ύπτιο και το ελεύθερο αποτελούν την πλέον ενδεδειγμένη άσκηση για μυϊκή ενδυνάμωση με απόλυτη συμμετρία και των δύο ημιμορίων του σώματος. Η συνεχόμενη εναλλασσόμενη συμμετρική κίνηση των άνω άκρων στα δύο αυτά στυλ, με τρόπο ώστε το ένα χέρι έλκει ενώ το άλλο απωθεί το νερό, συμβάλλει στη συμμετρική μυϊκή ενδυνάμωση,

γεγονός που βοηθάει στην διόρθωση του σώματος με σκολίωση. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που πολλοί γιατροί συμβουλεύουν πολλά παιδιά με σκολίωση να ασχοληθούν με την κολύμβηση. Μπορούν ακόμη να ασχοληθούν και με την αγωνιστική κολύμβηση, αφού το πρόβλημα τους δεν αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την απόδοση, όπως συμβαίνει με άλλα αθλήματα. Πολλοί κολυμβητές με σκολίωση έχουν διακριθεί τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.

ΣΚΟΛΙΩΣΗ ΚΑΙ ΠΙΛΑΤΕΣ

Το Pilates συμβάλουν στην ενίσχυση των μυών κατά την άσκηση. Η ενίσχυση αυτή μπορεί να μειώσει τον πόνο, αλλά δεν μπορεί να εξαλείψει τη σκολίωση. Το καλύτερο δυνατό θα ήταν να δημιουργήσουμε ένα ατομικό πρόγραμμα Pilates.